Cụ thể, theo nội dung công văn số 15a/CV/HHLTVN ngày 15-2-2019 thực hiện giải pháp thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo vụ mùa đông xuân 2018-2019, VFA nhận định, hiện nay đang vào thời điểm thu hoạch đồng bộ trên toàn khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Để góp phần thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo, bảo đảm hiệu quả cho nông dân trồng lúa và chuẩn bị chân hàng cho các hợp đồng xuất khẩu đã ký kết, Chủ tịch VFA đề nghị các hội viên tùy theo điều kiện thực tế chủ động thực hiện các giải pháp sau từ ngày 15-2-2019:

Thực hiện thu mua dự trữ lưu thông theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP; Đẩy nhanh tiến độ giao hàng cho các hợp đồng xuất khẩu đã ký kết; Chủ động liên kết và hỗ trợ các hợp tác xã, các hộ nông dân sản xuất lúa thực hiện gửi kho tại các doanh nghiệp hội viên; Đề nghị các hội viên có ký kết hợp đổng bao tiêu với các hợp tác xã, các hộ nông dân trồng lúa thực hiện cam kết đã ký và tiến hành thu mua nhanh chóng.

Từ sau Tết, giá lúa đông xuân tại đồng bằng sông Cửu Long sụt giảm mạnh khiến hàng triệu nông dân như ở vựa lúa miền Tây ngồi trên đống lửa. Vụ đông xuân này, TP Cần Thơ xuống giống hơn 81.000 ha lúa, hiện đã thu hoạch hơn 1.100 ha với năng suất bình quân khoảng 7 tấn/ha, sản lượng dự kiến 570.000 tấn. Trong đó, sản lượng lúa hàng hóa khoảng 470.000 tấn, còn lại 100.000 tấn làm lúa giống vụ sau.

Trong số diện tích xuống giống, chỉ có hơn 21.000 ha có hợp đồng tiêu thụ, còn lại phụ thuộc vào thương lái và sức mua của thị trường. Giá lúa thường chỉ còn 4.300 đồng/kg, giảm khoảng 300 đồng/kg so với trước Tết. Giám đốc Sở NN-PTNT TP Cần Thơ, Nguyễn Ngọc Hè nhận định: “Sau Tết, giá lúa đang xuống thấp và tiêu thụ chậm. Bình quân thấp hơn khoảng 1.000 đồng/kg so cùng kỳ 2018 và khó tiêu thụ. Nguyên nhân chủ yếu do chưa ký các hợp đồng xuất khẩu gạo mới, nhiều doanh nghiệp thiếu vốn để thu mua lúa dự trữ khiến giá lúa giảm”.

Tại một số tỉnh như An Giang, Đồng Tháp… giá lúa cũng đang giảm sâu. Dù biết bị thương lái ép giá, nhưng nông dân bắt buộc bán lúa vì không có nơi trữ. Ông Lê Văn Tám ở xã Tân Mỹ, huyện Thanh Bình, tỉnh Đồng Tháp cho biết, vừa bán lúa thơm cách đây vài ngày cho thương lái với giá 5.000 đồng/kg, còn lúa IR 50404 chỉ 4.200 đồng/kg. Với giá này thấp hơn khoảng 1.000 đồng/kg so vụ đông xuân năm rồi. “Tính ra, mỗi ha trồng lúa tôi mất khoảng tám triệu đồng”, ông Tám nhẩm tính thiệt hại.

Trong khi đó, cũng tại huyện Thanh Bình, hàng chục nông dân đã ký kết hợp đồng và nhận tiền cọc bán lúa hạt dài cho thương lái với giá 6.500 đồng/kg từ trước Tết nguyên đán. Tuy nhiên, sau Tết, thương lái đề nghị nông dân giảm giá bán xuống còn 5.500 đồng/kg, nếu không họ sẽ bỏ tiền đặt cọc và không tiến hành thu mua theo hợp đồng từ trước.

Từ những thông tin này, dư luận xôn xao rằng các doanh nghiệp và thương lái bắt tay nhau để mua lúa giá thấp trong dân. Dẫu vậy, các doanh nghiệp viện cớ không đủ vốn lưu động để thu mua dự trữ và kiến nghị tăng hạn mức cho vay để lấy tiền đầu tư vào việc khác chứ không phải thu mua lúa.

Trả lời vấn đền này, ông Phạm Thái Bình, Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, quận Thốt Nốt, TP Cần Thơ khẳng định: “Việc nói các doanh nghiệp bắt tay để ép giá thì không đúng. Nguyên nhân giá lúa đông xuân đang giảm là do nhu cầu khách hàng vào đầu năm 2019 không được tích cực cộng với việc doanh nghiệp đang thiếu vốn mua lúa. Vào năm 2017, 2018, chúng tôi làm theo mô hình cánh đồng lớn, liên kết doanh nghiệp với nông dân, bao tiêu lúa hàng hoá, lại đúng thời điểm thị trường có tín hiệu tốt nên giá lúa tăng mạnh. Riêng đầu năm 2019, do chưa có hợp đồng xuất khẩu ngay vào đầu vụ nên doanh nghiệp không có tiền mua lúa trong dân”.

Ông Phạm Thái Bình kiến nghị, Chính phủ chỉ đạo ngân hàng cho doanh nghiệp vay vốn mua lúa trong dân để tạm trữ chờ xuất khẩu. “Nông dân không có khả năng tạm trữ sẽ bán tháo với giá rẻ, nước ngoài sẽ dựa vào thông tin này áp giá thấp đối với doanh nghiệp ký hợp đồng theo đơn hàng, gây thiệt hại cho ngành lúa gạo”, ông Bình nói thêm.

Lúa tồn đọng chất bên đường chờ thương lái.